Ιατρός ομάδας-αγώνα: Τι πρέπει να γνωρίζουν τα αθλητικά σωματεία

Τον Ιούλιο του 2017 εξεδόθη ο νέος ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΓΩΝΩΝ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟΥ (Κ.Α.Π.) ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑΤΩΝ, στο άρθρο 16 στην παράγραφο δε ορίζεται σαφώς ότι: «2. α) Σε όλους τους αγώνες, όλων των επαγγελματικών και ερασιτεχνικών, πανελληνίων και τοπικών, πρωταθλημάτων, των πρωταθλημάτων υποδομής και προεπιλογής εθνικών ομάδων (Παίδων και Νέων), είναι υποχρεωτική, με ευθύνη της γηπεδούχου ομάδας, η παρουσία ιατρού αγώνα (που, τουλάχιστον στα επαγγελματικά πρωταθλήματα και στο κύπελλο, θα είναι άλλος από τους ιατρούς των ομάδων). Σε αντίθετη περίπτωση, ο αγώνας δεν διεξάγεται με υπαιτιότητα της γηπεδούχου ομάδας η οποία χάνει τον αγώνα με τέρματα 0-3 και της επιβάλλεται χρηματική ποινή από επτά χιλιάδες (7.000) ευρώ έως σαράντα χιλιάδες (40.000) ευρώ, εάν είναι επαγγελματική ομάδα, χίλια (1000) ευρώ για τις ομάδες της Γ΄ Εθνικής Κατηγορίας και τριακόσια (300) ευρώ για τις ομάδες των τοπικών πρωταθλημάτων και των πρωταθλημάτων προεπιλογής. Εάν διεξαχθεί ο αγώνας, πέραν των ανωτέρω ποινών για την γηπεδούχο ομάδα που ισχύουν, ο διαιτητής παραπέμπεται για πειθαρχικό έλεγχο».
Τι είναι όμως ο ιατρός ομάδας-αγώνα;
- Ο γιατρός ομάδας έχει την ιατρική ευθύνη μιας αθλητικής ομάδας.
- Ο κύριος στόχος του είναι να μην επιτρέπει ποτέ τη διενέργεια κάποιου αθλητικού αγώνα, όταν συνηγορούν ιατρικοί λόγοι.
- Εργασιακά καθήκοντα:Μερικές φορές την ιατρική ευθύνη μίας αθλητικής ομάδας την αναλαμβάνουν δύο γιατροί διαφορετικών ειδικοτήτων (συνήθως στο εξωτερικό και συνήθως σε υψηλότερα επίπεδα).
Τα εργασιακά καθήκοντα στο επίπεδο των ελίτ αθλητών
Πριν από την αθλητική σεζόν: Ιατρική εκτίμηση πριν από την έναρξη της αθλητικής σεζόν (βλέπε το ιδιαίτερο υποκεφάλαιο), ασφάλεια του εξοπλισμού, επιπλέον συζήτηση για επιμόρφωση πάνω στη φυσιολογία (πριν από την έναρξη της αθλητικής περιόδου) της προπόνησης, πρόληψης τραυματισμών, φυσικής κατάστασης και διατροφής.
Κατά τη διάρκεια της αθλητικής περιόδου: Συνεχής επικοινωνία με φυσιοθεραπευτή, επίσκεψη στη διάρκεια των προπονήσεων και ανάληψη του ρόλου ως γιατρού στη διάρκεια του αθλητικού αγώνα, διατήρηση ιστορικού ασθενούς. Το πιο σημαντικό, όσο αφορά το ιστορικό, είναι η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ σε αυτό!
Μετά την αθλητική περίοδο: Εκτίμηση των τραυματισμών/νοσημάτων κατά τη διάρκεια της αθλητικής περιόδου για καλύτερη πρόληψη με συμπληρωματική εξατομικευμένη προπόνηση και/ή αποκατάσταση.
Εργασιακά καθήκοντα σε μη-ελίτ επίπεδο
Συνήθως έχει την πρωταρχική ευθύνη για την αντιμετώπιση των τραυματισμών. Το προσωπικό ενδιαφέρον και ο ζήλος καθορίζουν το μέγεθος της ευθύνης, που είναι διατεθειμένος να αναλάβει ο καθένας.
Ποιος μπορεί να γίνει γιατρός αθλητικής ομάδας;
Οποιοσδήποτε γιατρός ενδιαφέρεται για την «αθλητιατρική» μετά από εκπαίδευση σύμφωνα με τα παρακάτω, ανεξάρτητα από το ποια είναι η βασική του ειδικότητα.
Η αθλητιατρική είναι μία καθιερωμένη υποειδικότητα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά ακόμη όχι στην Ελλάδα. Εκείνο που ισχύει συνήθως διεθνώς είναι ότι γιατρός ομάδας αναλαμβάνει κάποιος γενικός γιατρός. Αμέσως μετά σε σειρά συχνότητας γιατρός αθλητικής ομάδας αναλαμβάνει κάποιος ορθοπαιδικός, μετά παθολόγος και/ή καρδιολόγος.
Είναι σημαντικό να διαθέτει την απαιτούμενη ασφάλιση για άσκηση της ιατρικής κατά τον ελεύθερο χρόνο και να υπάρχει γραπτώς περιγραφή των αρμοδιοτήτων του στο συγκεκριμένο αθλητικό όμιλο. Το ιδανικό είναι ο αθλητικός όμιλος να διαθέτει ένα ‘‘συγκεκριμένο καταστατικό ιατρικής πολιτικής’‘, όσο αφορά την οργάνωση, τους στόχους της διοίκησης κ.ά., τα οποία θα είναι ανεξάρτητα από ενδεχόμενες μεταβολές της προπόνησης.
Πρόσθετη κατάρτιση/εκπαίδευση: Ένα καλό αρχικό θεμέλιο στην εργασία του γιατρού αθλητικής ομάδας αποτελεί η επιμόρφωσή του με ειδικά σεμινάρια, διάρκειας περίπου μίας εβδομάδας και περιλαμβάνουν βασικές γνώσεις τραυματιολογίας, φυσιολογίας, ιατρικής, χρήσης αναβολικών (ντόπινγκ), διατροφής και ψυχολογίας της άθλησης. Επιπλέον, περιλαμβάνουν και γνώσεις για την αποκατάσταση, τους τραυματισμούς εξαιτίας υπερβολικής καταπόνησης, την υπερβολική προπόνηση, κ.ά
Στη συνέχεια ακολουθεί κατάρτιση με την απόκτηση εμπειρίας, αλλά και με συνεχή επιμόρφωση. Η εμπειρία από την πρώτη (ήδη υπάρχουσα) ειδικότητα συνδυάζεται ακόμη και με τις αρμοδιότητες του γιατρού ομάδας, αλλά το πιο σημαντικό είναι ο θερμός ζήλος για τα αθλήματα με γνώση του συγκεκριμένου αθλήματος, στο οποίο κάποιος αναλαμβάνει να γίνει γιατρός ομάδας.
Ο ιατρός της ομάδας–αγώνα είναι επιφορτισμένος με πολλές ευθύνες τις οποίες άνθρωποι μη ειδικοί δύσκολα μπορούν να επωμιστούν. Ο ιατρός είναι αυτός που με την επιστημονική του γνώση θα βοηθήσει τους αθλητές να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους (πάντα σε στενή συνεργασία με τους φυσιοθεραπευτές, γυμναστές, διατροφολόγους και προπονητές). Η παρουσία του στους αγώνες και στις προπονήσεις θα γεμίσει τους αθλητές, τους προπονητές αλλά και τους γονείς με το αίσθημα της ασφάλειας. Είναι πολλές οι περιπτώσεις που διαπιστώνεται «ρήξη» στις σχέσεις προπονητών – ιατρών!
Ο λόγος είναι αυτονόητος, ο προπονητής θέλει τον παίκτη στην ομάδα το συντομότερο δυνατό, ο γιατρός από την άλλη, οφείλει να υπακούσει στους νόμους της επιστήμης και να ορίσει με υπευθυνότητα το χρόνο της επιστροφής του στις αθλητικές δραστηριότητες μετά από κάθε τραυματισμό. Η απόφαση αυτή καταλαβαίνει κανείς πως είναι πολύ σοβαρή καθώς μπορεί να κρίνει το μέλλον της ομάδας αλλά πολύ περισσότερο, το μέλλον του ίδιου του αθλητή. Ο γιατρός είναι αυτός που θα ελέγχει και θα παρακολουθεί την υγεία των αθλητών καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς υποβάλλοντάς τους σε συγκεκριμένες ιατρικές εξετάσεις και αξιολογώντας τις μεταβολές τους.
Είναι αρκετά τα παραδείγματα αθλητών που από «υπερδιάγνωση» αναγκάστηκαν τελικά να εγκαταλείψουν το άθλημα στο οποίο συμμετείχαν και έτσι να στερηθούν το όνειρό τους. Από την άλλη, η υποβάθμιση και η υποτίμηση ενός σημείου ή συμπτώματος από μη ειδικούς θα μπορούσε να στοιχήσει στον αθλητή την υγεία του και σε ακραίες περιπτώσεις και τη ζωή του! Ο ιατρός είναι αυτός που θα πρέπει να συμβουλεύει για θέματα υγείας του αθλητές, τους προπονητές, τους γονείς και τους φίλους του αθλήματος με υπευθυνότητα και σοβαρότητα.
Ο ιατρός ομάδας είναι αυτός που:
- διενεργεί τον κλινικό έλεγχο στους αθλητές
- παρέχει την πρωτοβάθμια φροντίδα σε κακώσεις ή άλλες παθολογικές καταστάσεις και φροντίζει να παραπέμψει σε ιατρούς αντίστοιχων ειδικοτήτων για την περεταίρω αντιμετώπισή τους
- έχει συμβουλευτικό ρόλο για θέματα υγείας (μηχανισμός κακώσεων, παθολογικές καταστάσεις επικίνδυνες για τον αθλητή, χρήση ή όχι βοηθημάτων και συμπληρωμάτων διατροφής στον αθλητισμό κ.α)
- διενεργεί τακτική παρακολούθηση των αθλητών σε κάθε δραστηριότητά τους (προπονήσεις, αγώνες κ.α).σ
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί πως η OUEFA (για τη περίπτωση του ποδοσφαίρου) έχει πάρει σαφέστατη θέση για τη σχέση ΙΑΤΡΟΥ – ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ. Σε αυτή αναφέρεται πως ο καθένας θα πρέπει να μην υπερβαίνει τις δικές του αρμοδιότητες, ο γιατρός να μην υπεισέρχεται σε τεχνικά θέματα και ο προπονητής να μην εμπλέκεται ούτε να εκφέρει γνώμη για θέματα που έχουν να κάνουν με την υγεία των αθλητών. «Ο γιατρός δίνει στον προπονητή-γυμναστή επιστημονική υποστήριξη και συμβουλές για την φυσική κατάσταση, διατροφή και διανοητική προετοιμασία.
Πρέπει να βοηθά τον προπονητή και γυμναστή για να φθάσουν οι αθλητές στην μέγιστη φυσική κατάσταση. Ο γιατρός πρέπει να λέει τις απόψεις του στον προπονητή, αλλά πρέπει να είναι διακριτικός και να μην είναι στην πρώτη γραμμή.» Ανάγκη όμως είναι να καταλάβουν όλοι όσοι ασχολούνται με τον αθλητισμό πως η παρουσία του ιατρού είναι απαραίτητη και σοβαρή επένδυση για μία ομάδα, για ένα σύλλογο για τους αθλητές.
Η ιατρική τσάντα ενός ιατρού ομάδας
Το περιεχόμενό της συμπληρώνεται κατάλληλα σταδιακά. Ξεκινήστε με την απόκτηση μίας αξιόπιστης λειτουργικής τσάντας, που επιτρέπει την εύκολη και ταχεία ανεύρεση των αντικειμένων, που περιέχει. Η τσάντα του αθλητιάτρου αθλητών επιπέδου ελίτ ή σχεδόν ελίτ πρέπει να είναι εξοπλισμένη τουλάχιστον με τα ακόλουθα:
- Στηθοσκόπιο,
- σφυγμομανόμετρο πίεσης αίματος,
- φακό χειρός,
- γλωσσοπίεστρα,
- ισχυρούς ελαστικούς πιεστικούς επιδέσμους,
- επιθέματα,
- υλικό συρραφής τραυμάτων
- ταινίες αυτοκόλλητες συγκράτησης δέρματος (steristrips),
- βελόνες,
- λαβίδες pean,
- ψαλίδι,
- δοχείο πλύσης οφθαλμού
- υλικά για περιποίηση τραύματος (αντισηπτικά, ιωδιούχος ποδιβόνη) και
- γάντια μιας χρήσης.
Επίσης καλό είναι να υπάρχει διαθέσιμος εξοπλισμός για διασωλήνωση, ωτο-/οφθαλμοσκόπηση, ασκός αναζωογόνησης (αμπού), συνταγολόγιο και στυλός.
Συνιστώμενα φάρμακα είναι
- αντιαλλεργικά, (αντιισταμινικά, βήτα-2 διεγέρτες σε μορφή εισπνεόμενων),
- τοπικά αναισθητικά,
- σκευάσματα για απολύμανση/πλύση τραύματος,
- αντιβιοτικά,
- σκευάσματα επείγουσας ιατρικής, (αδρεναλίνη και ατροπίνη)
- αναλγητικά, (ΜΣΑΦ και παρακεταμόλη)
Η ιατρική τσάντα ίσως χρειαστεί να συμπληρωθεί με επιπλέον σκευάσματα πριν από ταξίδια στο εξωτερικό, όπως π.χ. με σκευάσματα για προφύλαξη από διάρροια. Επίσης συνιστάται να είναι διαθέσιμα (αποτελεί αρμοδιότητα του φυσιοθεραπευτή) και άλλα είδη ιατρικού υλικού στον αγωνιστικό χώρο ή στη διάρκεια του αγώνα, όπως επίδεσμοι, λευκοπλάστης για εκδορές, προϊόντα κρυοθεραπείας (παγοσακούλες κ.ά.), πατερίτσες και επίδεσμοι συμπίεσης.
Ναούμ Συμεών, MD, MSc
Χειρουργικό Halloween Ο δικός μου μαραθώνιος